Αναστασία Καλλιοντζή - Κύρο Πόντε
Κύριο Μενού:
Συνέντευξεις
Foto: © Προσωπικό αρχείο
Έχω την αίσθηση ότι οι πάντες έχουν μετατραπεί σε αδηφάγους καταναλωτές, που αρκούνται στις τέρψεις της στιγμής και προτιμούν να δραπετεύουν σε κόσμους ρόδινους παρά να αντικρίσουν την αλήθεια κατάματα μέσα από ένα έργο τέχνης σκληρό μεν, αλλά στρατευμένο και αληθινό
Συνέντευξη με την Αναστασία Καλλιοντζή
Αγαπητή Αναστασία, στο μυθιστόρημα σου «Αγαστή συνεργασία» περιγράφεις τη ζωή του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Τι σε οδήγησε να επιλέξεις αυτό το ιστορικά επιφορτισμένο όνομα για τον ήρωά σου;
Καλλιοντζή: Στην «Αγαστή Συνεργασία» είχα απόλυτη ανάγκη να μιλήσω για έναν σύγχρονο ήρωα των καιρών μας, έναν άνθρωπο που, μολονότι μέσα από μια σειρά πράξεων και παραλείψεων μπορεί αρχικά να δίνει την εντύπωση ανθρώπου συμβιβασμένου ή/και υποχείριου της μοίρας του, τελικώς ανέρχεται στο ύψος των περιστάσεων και αποδεικνύεται ήρωας αληθινός, με αισθήματα, με ουσία, με γενναιότητα, με θάρρος και μεγαλείο ψυχής… Το όνομα «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος», που σαφώς παραπέμπει σε κάποιες άλλες εποχές, ίσως πιο «φανερά» ηρωικές από τη σημερινή, προέκυψε εντελώς ξαφνικά και αναδύθηκε μέσα μου φυσικά και αβίαστα. Ίσως αυτό που ήθελα τελικά ήταν να δανείσω στον ήρωά μου λίγη από την αίγλη του θρυλικού «Μαρμαρωμένου Βασιληά», ούτως ώστε να καταστούν πιο «κατανοητές», ας πούμε, οι εξελίξεις στη ζωή του.
Ο Κωνσταντίνος παρόλο που είναι αριστούχος επιστήμονας με διδακτορικό στη Σορβόνη είναι τύπος ανθρώπου άκρως συναισθηματικός. Ποια λάθη μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος όταν παραδίδεται απόλυτα στο συναίσθημα;
Καλλιοντζή: Στα ζητήματα της καρδιάς δεν είμαι σίγουρη ότι χωρά η λογική-άλλωστε ο άνθρωπος δεν είναι μηχανή… Ο άνθρωπος που παραδίδεται απόλυτα στο συναίσθημα είναι ικανός για τα πιο μεγάλα λάθη, μπορεί ακόμη και τη ζωή του να καταστρέψει… ο έρωτας, λένε, τυφλώνει, είναι ίσως το πιο ισχυρό «ναρκωτικό» στον κόσμο. Από την άλλη, όμως, υπάρχει τίποτα πιο μεγαλειώδες από το να κάνεις τα πάντα για να είναι ευτυχισμένος αυτός που αγαπάς; Όποια κι αν είναι η κατάληξη, τουλάχιστον εσύ ξέρεις ότι έ ζ η σ ε ς…
Δεν εξαρτάται όμως η ευτυχία και από τις αποφάσεις που παίρνει ένας άνθρωπος στη ζωή του; Η λογική δίνει μορφή στο συναίσθημα, του θέτει όρια, το νοηματοδοτεί μια και το αίσθημα είναι τυφλό και δεν ξέρει τι θα πει αξία.
Καλλιοντζή:Φυσικά και εξαρτάται! Δεν είναι τυχαίο ότι την πιο βαθειά δυστυχία στον άνθρωπο την προξενούν οι λάθος αποφάσεις…του χαμένου χρόνου συμπεριλαμβανομένου! Ίσως να σου φανεί ασύνδετο, αλλά από προσωπική μου παρατήρηση έχω οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι οι λάθος αποφάσεις οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια τον άνθρωπο στο να χάνει το χρόνο του… ερχόμενος εκ των υστέρων σε αξιολογήσεις -αλλά τότε, βέβαια, είναι συνήθως αργά…
Στο μυθιστόρημα σου διακρίνω την περιγραφή διαφορετικών τύπων ανθρώπων που οι νοοτροπίες τους έρχονται σε άμεση σύγκρουση. Εάν ο Κωνσταντίνος είναι ο αληθινός ήρωας όπως ανέφερες, η Μυρτώ, η γυναίκα του ζει παρασιτικά εις βάρος του συζύγου της και καιροφυλαχτεί ώσπου να της έρθει η ευκαιρία για να κάνει την καλή της, για να ζει αυτή καλά και οι άλλοι χειρότερα.
Καλλιοντζή: Το μυθιστόρημα αυτό είναι, τρόπον τινά, μια μικρογραφία της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Στο σύγχρονο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι, έτσι όπως το βιώνουμε στην Ελλάδα, χαρακτήρες σαν της Μυρτώς είναι απολύτως υπαρκτοί και αναγνωρίσιμοι. Η Μυρτώ είναι ένα πρόσωπο βαθειά αλληγορικό. Στην ουσία είναι εκείνος ο τύπος του ανθρώπου που είναι γεννημένος για να υπηρετεί μόνο τον εαυτό του και την προσωπική του ευμάρεια, αδιαφορώντας σκανδαλωδώς για τους άλλους. Η σημερινή κοινωνική πραγματικότητα είναι γεμάτη από χαρακτήρες σαν τη Μυρτώ -και, αν οδηγήσω τη σκέψη μου ένα επίπεδο παραπέρα, θα έλεγα ότι χαρακτήρες σαν τη Μυρτώ οδήγησαν μια ολόκληρη χώρα στο αδιέξοδο που βρίσκεται σήμερα…
Ο Παλαιολόγος του μυθιστορήματος είναι γόνος οικογένειας «αριστερών» αγωνιστών που πέρασαν μέρος της ζωής τους στη Μακρόνησο. Ποια είναι τα ιδεώδη και οι αξίες για τις οποίες αγωνίστηκαν οι γονείς του Παλαιολόγου;
Καλλιοντζή: Τι άλλο περισσότερο από τα αυτονόητα; Δημοκρατία, ελευθερία, υγεία, δουλειά, παιδεία και δικαιοσύνη για όλους, χωρίς διακρίσεις και χωρίς πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων…
Κατά πόσο φέρει η γενιά των γονέων ευθύνη για τη διαφθορά και τη χρεοκοπία του σημερινού πολιτικού συστήματος και την ηθική κατάπτωση που επικρατεί;
Καλλιοντζή: Σε γενικές γραμμές δεν πιστεύω ότι ευθύνεται αποκλειστικά η γενιά των γονέων μας για τα σημερινά χάλια που βιώνουμε σα χώρα. Η ευθύνη είναι καθαρά συλλογική, φταίμε όλοι ανεξαιρέτως για την απόλυτη κατάπτωση που βιώνουμε… ίσως γιατί παραδοθήκαμε άνευ όρων σε μια σειρά από καπιταλιστικές αυταπάτες, ίσως γιατί βρήκαμε την πολυπόθητη Δημοκρατία ως μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να ασυδοτήσουμε, ίσως γιατί δεν είχαμε το καλό παράδειγμα από τα πολιτικά πρόσωπα του προσκηνίου, και, παραγνωρίζοντας τη θεωρία της ατομικής ευθύνης που λέει ότι δεν έχει καμία σημασία τι κάνουν οι άλλοι αλλά τι κάνουμε εμείς, προσπαθήσαμε να τους μοιάσουμε…
Σε ρωτάω εάν η γενιά των γονέων φέρνει ευθύνη για έναν απλό λόγο. Ίσως τα προβλήματα που βιώνουμε να είναι συμπτώματα ενός πιο βαθύτερου ανθρωπολογικού προβλήματος. Το να απαιτείς καλύτερη υγειονομική περίθαλψη, καλύτερη εκπαίδευση, ισονομία μπορεί και να είναι μόνο ένας παροξυσμός. Το ερώτημα είναι τι κάνεις πρακτικά για να τα αποκτήσεις όλα αυτά, πως αντιλαμβάνεσαι και με ποια μέσα προσπαθείς να αλλάξεις τις υπάρχουσες καταστάσεις. Μήπως κάπου εκεί χάνεται το παιχνίδι;
Καλλιοντζή: Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι δε μας δώθηκε η ευκαιρία σαν λαό να κάνουμε από μόνοι μας και πολλά πράγματα, να αναλάβουμε ευθύνες. Δεν θα μπορούσαμε άλλωστε. Δεν ισχύει στη χώρα μας κάποιο είδος άμεσης δημοκρατίας, όπου για κάθε τι αποφασίζει ο λαός, η βάση δηλαδή, δίχως τη μεσολάβηση μιας κεντρικής εξουσίας… Βέβαια κάτι τέτοιο μάλλον θα ήταν ανέφικτο-αλλά απ’ την άλλην τι έχουμε; Ένα πολιτικό σύστημα, με την κυβέρνηση να ανεβαίνει κάθε τέσσερα χρόνια στους κυβερνητικούς θώκους, με μια αντιπολίτευση που δεν μπορεί να κάνει και πολλά πράγματα, δεδομένου του εκλογικού συστήματος. Tι μπορεί να κάνει ο λαός; Εμπιστεύεται την εκάστοτε κυβέρνηση που ο ίδιος ανέβασε στις καρέκλες της εξουσίας και μετά παρακολουθεί άφωνος τις εξελίξεις…
Γιατί οι «διανοούμενοι» της χώρας μας (πλην του Θεοδωράκη) δεν υψώνουν τις φωνές τους, δεν παράγουν και δεν υπερασπίζονται αξίες; Μήπως τέτοιοι άνθρωποι δεν υπάρχουν ή είναι και αυτοί βολεμένοι μέσα στο επικρατών σύστημα και δεν ενδιαφέρονται διόλου για αλλαγές;
Καλλιοντζή: Ζούμε σε μια εποχή που και η διανόηση, μαζί με όλα τα άλλα, παραδόθηκε κι αυτή στην κρίση. Για κάποιον λόγο που δεν μπορώ να καταλάβω, πάσχουμε από ένα τραγικό έλλειμμα παιδείας και πολιτισμού. Από εκεί που θα περίμενε κανείς πως η Τέχνη θα άνθιζε, όπως άνθιζε πάντα σε καιρούς κρίσεων, όπου και να στρέψω το βλέμμα μου συναντώ μια παρακμή που μου προξενεί κατάθλιψη. Φυσικά και υπάρχουν οι λαμπρές εξαιρέσεις, ωστόσο τις καταπίνει το χωνευτήρι του συστήματος προκειμένου να μην ακούγονται καν ή να μη βρίσκουν τη διέξοδο που θα έπρεπε να βρουν προς τον κόσμο… Καμιά φορά, ο ίδιος ο κόσμος με τρομάζει. Έχω την αίσθηση ότι οι πάντες έχουν μετατραπεί σε αδηφάγους καταναλωτές, που αρκούνται σε τέρψεις της στιγμής και προτιμούν να δραπετεύουν σε κόσμους ρόδινους παρά να αντικρίσουν την αλήθεια κατάματα μέσα από ένα έργο τέχνης σκληρό μεν, αλλά στρατευμένο και αληθινό… Παράλληλα βέβαια υπάρχουν και οι επιλεγόμενοι «βολεμένοι» καλλιτέχνες, εξυπακούεται αυτό, αλλά δεν θα είχαν απολύτως καμία δύναμη αν δεν τους την έδινε ο ίδιος ο κόσμος-κι αυτό είναι το πιο τρομαχτικό απ’ όλα…
Μήπως η πραγματικότητα είναι τόσο σκληρή που η φυγή σε ρόδινους κόσμους μέσα από την τέχνη είναι αναπόφευκτη;
Καλλιοντζή: Ίσως και να είναι έτσι, όπως τα λες, όμως εμένα αυτό δεν με βρίσκει καθόλου σύμφωνη. Ανέκαθεν ήμουν υπέρ της απόψεως να πιάνουμε τον ταύρο απ’ τα κέρατα, να αντιμετωπίζουμε κατά πρόσωπον τα προβλήματα. Δεν μου αρέσει καθόλου η ιδέα της πάσης φύσεως «φυγής». Μου φέρνει στο νου δειλία-και δεν με εκφράζει καθόλου και σε κανένα επίπεδο. Η επικράτηση ενός «ρόδινου» κλίματος στην τέχνη τα τελευταία χρόνια, ενός κλίματος που πόρρω απέχει από την πραγματικότητα, μου φέρνει στο νου καλλιέργεια κλίματος αποπροσανατολισμού και εμένα προσωπικά με κινητοποιεί αντίστροφα: έχω ανάγκη μέσα από τα βιβλία μου να μιλάω για τα προβλήματα του σήμερα. Ποιος ξέρει, ίσως κατ’ αυτόν τον τρόπο μετά από πολλά πολλά χρόνια, να χρησιμεύσω τρόπον τινά και ως «ιστορικός» της εποχής μου.
Θα αναρωτιούνται κάποιοι: γιατί πρέπει άραγε να διαβάσουμε λογοτεχνία. Τι μας επιφέρει η ενασχόληση μας με αυτήν;
Καλλιοντζή: Ένα λογοτεχνικό βιβλίο είναι ένα ταξίδι. Ταξιδεύεις-ανέξοδα μάλιστα. Γνωρίζεις καινούργια πράγματα. Ξεχνάς. Θυμάσαι. Ανακαλύπτεις. Κινητοποιείσαι. Παραδειγματίζεσαι. Ονειρεύεσαι. Χίλια δυο πράγματα, που στον καθένα λειτουργούν διαφορετικά-με κοινή συνισταμένη την απόλαυση.
Μπορεί ένας άνθρωπος να καλλιεργήσει μέσα από την τέχνη του λόγου την αισθητική του;
Καλλιοντζή: Εξαρτάται από το τι διαβάζει. Βέβαια, για να είμαι ειλικρινής, είμαι από τους ανθρώπους που θεωρούν κάθε μα κάθε βιβλίο ως εν δυνάμει χρήσιμο…
Στην Ελλάδα του σήμερα δεν αρκεί να είσαι άριστος και να εργάζεσαι τίμια για να προκόψεις, αφού την αριστεία την εκμηδενίζουμε με την αναξιοκρατία και την τίμια εργασία την γελοιοποιούμε μέσα από την εργασιακή εκμετάλλευση. Ισχύει αυτό και στο χώρο του βιβλίου;
Καλλιοντζή: Φυσικά και ισχύει. Φτάνει μόνο να σου πω ότι ο συγγραφέας υπάρχει μεν για την Εφορία, για να του παρακρατούνται φόροι και να αποδίδονται στο κράτος, για να αποδίδει ΦΠΑ, ωστόσο δεν έχει απολύτως κανένα κατοχυρωμένο συνταξιοδοτικό και ασφαλιστικό δικαίωμα. Ο συγγραφέας βρίσκεται κυριολεκτικά στον αέρα και στο έλεος του Θεού.
Γιατί δεν αγωνίζεστε εσείς οι συγγραφείς και οι ενώσεις σας για τη δημιουργία ενός τέτοιου φορέα;
Καλλιοντζή: Έχω πολλά χρόνια που αναρωτιέμαι κι εγώ! Γιατί, άραγε, δεν αγωνιζόμαστε; Για να αγωνιστούμε, αγαπητέ μου, προϋποτίθεται ότι θα έπρεπε να υπάρχει μεταξύ μας μια σύμπνοια, μια συσπείρωση… Δυστυχώς, μετά λύπης μου παρατηρώ ότι δεν υπάρχει τίποτα απ’ αυτά. Βρισκόμαστε ακόμα στο επίπεδο που ψάχνουμε να καθορίσουμε τι ακριβώς σημαίνει συγγραφέας, τι λογοτέχνης, και ποια είναι τα κριτήρια καθορισμού τους. Η βαριά διανόηση; Το ελεγκάντ λογοτεχνικό ύφος; Το ευπώλητο; Λυπάμαι, μόνο χάος συναντώ όπου κι αν στρέψω το βλέμμα μου και μια απόλυτη ασυνεννοησία. Δεν είναι δυνατόν να διεκδικήσουμε τίποτα από κοινού από τη στιγμή που υπάρχουν συγγραφείς που δεν θεωρούν τους ομότεχνούς τους ως τέτοιους.
Στην «Αγαστή συνεργασία» αναφέρεσαι και σε ένα είδος εργασιακής εκμετάλλευσης: τη δήλωση από μεριά των εκδοτών λανθασμένων αριθμών στις πωλήσεις βιβλίων κάτι που είναι εις βάρος των συγγραφέων μια και αυτοί δεν έχουνε συμμετοχή στα κέρδη. Είναι το πρόβλημα αυτό υπαρκτό ή λογοτεχνική εφεύρεση;
Καλλιοντζή: Δεν έχω κανένα στοιχείο που να καθιστά το πρόβλημα αυτό υπαρκτό. Από την άλλη, δεν έχω και κανένα στοιχείο που να το καθιστά ανύπαρκτο…
Στον εκδοτικό χώρο προωθούνται από τους μεγάλους οίκους δημιουργοί που τα βιβλία τους είναι ευπώλητα. Ποιες είναι οι συνέπειες μιας τέτοιας τακτικής;
Καλλιοντζή: Το να είναι ένας συγγραφέας ευπώλητος δεν είναι απαραίτητα κακό. Άλλωστε για να γίνει ευπώλητος, σημαίνει ότι έχει ισχυρά ερείσματα στον κόσμο. Από την άλλη πλευρά, ο εκδότης είναι έμπορος, επομένως είναι φυσικό να προωθεί όσο καλύτερα μπορεί τα επιλεγόμενα «καλά χαρτιά» του. Εκεί όπου αναφύονται διάφορα ζητήματα είναι το κομμάτι περί του τι είναι ευπώλητο και γιατί είναι ευπώλητο. Αυτό, για να το αναλύσουμε, θα χρειαζόταν μια ολόκληρη εγκυκλοπαίδεια… Ακροθιγώς, πάντως, θα έλεγα από μια επισταμένη έρευνα αγοράς, ότι η συμπαγής μάζα του αναγνωστικού κοινού τα τελευταία χρόνια έχει μια ροπή προς την «ευκολία», ροπή η οποία τροφοδοτείται από το μάρκετινγκ βεβαίως, αλλά ροπή. Αυτό μου φαίνεται λίγο ανησυχητικό.
Αναστασία σε ευχαριστώ πολύ για την ενδιαφέρουσα και κατατοπιστική συνέντευξη.
■ Τη συνέντευξη έλαβε ο Κύρο Πόντε το Φεβρουάριο του 2011
© Die Web-Seiten von kyro-ponte.de, ihre Struktur und sämtliche darin enthaltenen Funktionalitäten, Informationen, Daten, Texte, Bild- und Tonmaterialien sowie alle zur Funktionalität dieser Web-Seiten eingesetzten Komponenten unterliegen dem gesetzlich geschützten Urheberrecht von greek-book.de. Der Nutzer darf die Inhalte nur im Rahmen der angebotenen Funktionalitäten der Web-Seiten für seinen persönlichen Gebrauch nutzen und erwirbt im Übrigen keinerlei Rechte an den Inhalten. Die Reproduktion oder Modifikation von Texten ganz oder teilweise ist ohne schriftliche Genehmigung von greek-book.de untersagt. Unter dieses Verbot fällt insbesondere die gewerbliche Vervielfältigung per Kopie, die Aufnahme in elektronische Datenbanken und die Vervielfältigung auf CD-Rom.