Βασίλης Βασιλικός - Κύρο Πόντε
Κύριο Μενού:
Συνέντευξεις
Από τη στιγμή που το Δωδεκάθεο έγινε μονοθεϊσμός, κληρονομήσαμε όλα τα μειονεκτήματα του τελευταίου και χάσαμε τα προτερήματα του πρώτου. Οπότε ας μη το ψάχνουμε. Πορευόμαστε ιδιωτικώς μεγαλουργούντες και δημοσίως αμαρτάνοντες
Συνέντευξη με τον Βασίλη Βασιλικό
Στην Ευρώπη γίνατε γνωστός σαν πολιτικός συγγραφέας, σαν ο συγγραφέας του „Ζ“. Τι σας ώθησε να γράψετε αυτό το μυθιστόρημα; Που βρισκόσασταν τον καιρό της συγγραφής του βιβλίου;
Βασιλικός: Εκείνο που με ώθησε να γράψω το „Ζ“ ήταν η ίδια η κοινωνικό-πολιτική ατμόσφαιρα της χώρας μου ως το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1960. Εξάλλου η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη έγινε λίγα μέτρα μακριά από το πατρικό μου τότε σπίτι, γωνία Αριστοτέλους και Ερμού και ενώ εγώ τότε κατοικοέδρευα στην Αθήνα, δεν μπορούσα να πιστέψω πως όλοι, οι μικροπωλητές που βρέθηκαν μπλεγμένοι στη ιστορία της δολοφονίας του ανεξάρτητου βουλευτή της Αριστεράς, ήταν συνάμα και παρακρατικοί. Αλλά ήταν όντως „παρακρατικοί“ ή η ανάγκη της επιβίωσης (άδεια μικροπωλητή) εξαρτιόταν από την Αστυνομία.
Πως ξεκίνησε η συνεργασία σας με τον Κώστα Γαβρά; Γνωριζόσασταν και πριν από την ταινία για το „Ζ“;
Βασιλικός: Η συνεργασία μου με τον Κώστα Γαβρά ξεκίνησε στη Ρώμη, μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, όταν ήρθε να με βρει για να μου ζητήσει τα δικαιώματα του βιβλίου. Ευτυχώς τον ήξερα από την ταινία του «Διαμέρισμα δολοφόνων» (στα γαλλικά: Compartiment Tueurs) που είχα δει το 1965 στην Αθήνα και μου είχε αρέσει πολύ. Γνώριζα όμως από τον στρατό τον αδερφό του Απόστολο Γαβρά κι ήταν αυτός που του έδωσε το „Ζ“ στα ελληνικά, όταν ο Κώστας κατέβηκε στην Ελλάδα λίγες μέρες πριν από το πραξικόπημα. Το διάβασε στο αεροπλάνο της επιστροφής για το Παρίσι κι όταν λίγες μέρες μετά (στις 21. Απριλίου) έγινε το πραξικόπημα στην χώρα των γονιών του, αποφάσισε πως αυτή και μόνο αυτή θα ήταν η επόμενη του ταινία.
Συχνά συναντούμε σε κάποιους από τους πρωταγωνιστές του πρώιμου σας έργου να αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Τι είναι για εσάς φτώχεια;
Βασιλικός: Η φτώχεια είναι το αναγκαίο κίνητρο για την επιτυχία. Οι χορτασμένοι από μικροί δεν έχουν άλλο πρόβλημα από τη „χώνεψη“ ή τα ινστιτούτα αδυνατίσματος. Προσέξτε όμως, όλα τα σημερινά „λαμόγια" [1] όπως τα αποκαλούμε εμείς στην Ελλάδα, δηλαδή οι αδίστακτοι εκμεταλλευτές των πάντων και τοις πάσι έχουν πεινάσει μικροί, σαν μικρά παιδιά.
Φτώχεια δεν σημαίνει και πείνα. Έτσι οι μη πεινασμένοι φτωχοί από τα παιδικά τους χρόνια (τα μικράτα τους) μπορούν να ανδρωθούν σε τίμιους χαρακτήρες. Οι πεινάσαντες δύσκολα το πετυχαίνουν αυτό. Όχι ωστόσο οι διψάσαντες. Άλλο νερό, άλλο ψωμί.
Είναι στη χώρα μας δίκαια κατανεμημένος ο πλούτος; Πιστεύετε ότι η πολιτεία μας παρέχει τις ίδιες δυνατότητες σε όλα τα μέλη της; Δεν νομίζετε ότι η Ελλάδα κυβερνιέται ακόμα και σήμερα από μια πολιτική και οικονομική ολιγαρχία;
Βασιλικός: Σε καμιά χώρα του πλανήτη δεν είναι δίκαια κατανεμημένος ο πλούτος. Ίσως υπήρξε κάτι τέτοιο στη Σκανδιναβία τη δεκαετία του ’60. Σήμερα η πολιτεία παρέχει δυνατότητες μόνο στους ισχυρούς και τους αδίστακτους. Η Ελλάδα, πιο συγκεκριμένα, κυβερνιέται και σήμερα όχι από μια ολιγαρχία, αλλά από μια ολιγαρχία της ολιγαρχίας. Δηλαδή από πέντε-δέκα οικογένειες. Και αυτό είναι τρομερό.
Πείτε μου κύριε Βασιλικέ, που βρίσκετε η χώρα μας πολιτισμικά μετά περίπου ενάμιση αιώνα από την ίδρυση του κράτους μας; Τελικά που ανήκουμε, στη Δύση ή την Ανατολή, είμαστε Βυζαντινοί οι «Αρχαίοι»;
Βασιλικός: Σίγουρα δεν είμαστε το δεύτερο, δηλ. «Αρχαίοι». Διότι οι «Αρχαίοι», είχαν το „κάλλος το αγαθόν“ (που έγινε στη νεοελληνική „αγαθιάρης“, δηλαδή αμελής, δηλαδή μη προνοών), είχαν τη συνείδηση του πολίτη, παρόλους τους πολίτες δεύτερης κατηγορίας (τους σκλάβους, τους είλωτες, τους παροίκους και τους μέτοικους). Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός της κλασσικής περιόδου προϋπέθετε, για να ανθίσει, την ύπαρξη των δούλων. Έτσι για μένα η υποτιθέμενη αξία της δημοκρατίας, του κράτους, του δήμου δηλαδή, πρέπει να καθοριστεί πάνω στη βάση του ποιοι πολίτες αποτελούν το Δήμο. Φτάνοντας ο Απόστολος Παύλος στους Φιλίππους, στη διπλανή πόλη της γενέτειρας μου Καβάλας, της αρχαίας Νεάπολης, απέκοψε από την έννοια Εκκλησία του Δήμου, το δεύτερο σκέλος, κι άφησε μόνο την εκκλησία, οπότε από κει και πέρα χάσαμε τ’ αυγά και τα πασχάλια. Μας έμεινε μόνο το Άγιο Πάσχα και τα αυγά του.
…και κατά πόσο είμαστε Βυζαντινοί;
Βασιλικός: Εκείνο που με ώθησε να γράψω το „Ζ“ ήταν η ίδια η κοινωνικό-πολιτική ατμόσφαιρα της χώρας μου ως το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1960. Εξάλλου η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη έγινε λίγα μέτρα μακριά από το πατρικό μου τότε σπίτι, γωνία Αριστοτέλους και Ερμού και ενώ εγώ τότε κατοικοέδρευα στην Αθήνα, δεν μπορούσα να πιστέψω πως όλοι, οι μικροπωλητές που βρέθηκαν μπλεγμένοι στη ιστορία της δολοφονίας του ανεξάρτητου βουλευτή της Αριστεράς, ήταν συνάμα και παρακρατικοί. Αλλά ήταν όντως „παρακρατικοί“ ή η ανάγκη της επιβίωσης (άδεια μικροπωλητή) εξαρτιόταν από την Αστυνομία.
Πως ξεκίνησε η συνεργασία σας με τον Κώστα Γαβρά; Γνωριζόσασταν και πριν από την ταινία για το „Ζ“;
Βασιλικός: Η συνεργασία μου με τον Κώστα Γαβρά ξεκίνησε στη Ρώμη, μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, όταν ήρθε να με βρει για να μου ζητήσει τα δικαιώματα του βιβλίου. Ευτυχώς τον ήξερα από την ταινία του «Διαμέρισμα δολοφόνων» (στα γαλλικά: Compartiment Tueurs) που είχα δει το 1965 στην Αθήνα και μου είχε αρέσει πολύ. Γνώριζα όμως από τον στρατό τον αδερφό του Απόστολο Γαβρά κι ήταν αυτός που του έδωσε το „Ζ“ στα ελληνικά, όταν ο Κώστας κατέβηκε στην Ελλάδα λίγες μέρες πριν από το πραξικόπημα. Το διάβασε στο αεροπλάνο της επιστροφής για το Παρίσι κι όταν λίγες μέρες μετά (στις 21. Απριλίου) έγινε το πραξικόπημα στην χώρα των γονιών του, αποφάσισε πως αυτή και μόνο αυτή θα ήταν η επόμενη του ταινία.
Συχνά συναντούμε σε κάποιους από τους πρωταγωνιστές του πρώιμου σας έργου να αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Τι είναι για εσάς φτώχεια;
Βασιλικός: Η φτώχεια είναι το αναγκαίο κίνητρο για την επιτυχία. Οι χορτασμένοι από μικροί δεν έχουν άλλο πρόβλημα από τη „χώνεψη“ ή τα ινστιτούτα αδυνατίσματος. Προσέξτε όμως, όλα τα σημερινά „λαμόγια" [1] όπως τα αποκαλούμε εμείς στην Ελλάδα, δηλαδή οι αδίστακτοι εκμεταλλευτές των πάντων και τοις πάσι έχουν πεινάσει μικροί, σαν μικρά παιδιά.
Φτώχεια δεν σημαίνει και πείνα. Έτσι οι μη πεινασμένοι φτωχοί από τα παιδικά τους χρόνια (τα μικράτα τους) μπορούν να ανδρωθούν σε τίμιους χαρακτήρες. Οι πεινάσαντες δύσκολα το πετυχαίνουν αυτό. Όχι ωστόσο οι διψάσαντες. Άλλο νερό, άλλο ψωμί.
Είναι στη χώρα μας δίκαια κατανεμημένος ο πλούτος; Πιστεύετε ότι η πολιτεία μας παρέχει τις ίδιες δυνατότητες σε όλα τα μέλη της; Δεν νομίζετε ότι η Ελλάδα κυβερνιέται ακόμα και σήμερα από μια πολιτική και οικονομική ολιγαρχία;
Βασιλικός: Σε καμιά χώρα του πλανήτη δεν είναι δίκαια κατανεμημένος ο πλούτος. Ίσως υπήρξε κάτι τέτοιο στη Σκανδιναβία τη δεκαετία του ’60. Σήμερα η πολιτεία παρέχει δυνατότητες μόνο στους ισχυρούς και τους αδίστακτους. Η Ελλάδα, πιο συγκεκριμένα, κυβερνιέται και σήμερα όχι από μια ολιγαρχία, αλλά από μια ολιγαρχία της ολιγαρχίας. Δηλαδή από πέντε-δέκα οικογένειες. Και αυτό είναι τρομερό.
Πείτε μου κύριε Βασιλικέ, που βρίσκετε η χώρα μας πολιτισμικά μετά περίπου ενάμιση αιώνα από την ίδρυση του κράτους μας; Τελικά που ανήκουμε, στη Δύση ή την Ανατολή, είμαστε Βυζαντινοί οι «Αρχαίοι»;
Βασιλικός: Σίγουρα δεν είμαστε το δεύτερο, δηλ. «Αρχαίοι». Διότι οι «Αρχαίοι», είχαν το „κάλλος το αγαθόν“ (που έγινε στη νεοελληνική „αγαθιάρης“, δηλαδή αμελής, δηλαδή μη προνοών), είχαν τη συνείδηση του πολίτη, παρόλους τους πολίτες δεύτερης κατηγορίας (τους σκλάβους, τους είλωτες, τους παροίκους και τους μέτοικους). Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός της κλασσικής περιόδου προϋπέθετε, για να ανθίσει, την ύπαρξη των δούλων. Έτσι για μένα η υποτιθέμενη αξία της δημοκρατίας, του κράτους, του δήμου δηλαδή, πρέπει να καθοριστεί πάνω στη βάση του ποιοι πολίτες αποτελούν το Δήμο. Φτάνοντας ο Απόστολος Παύλος στους Φιλίππους, στη διπλανή πόλη της γενέτειρας μου Καβάλας, της αρχαίας Νεάπολης, απέκοψε από την έννοια Εκκλησία του Δήμου, το δεύτερο σκέλος, κι άφησε μόνο την εκκλησία, οπότε από κει και πέρα χάσαμε τ’ αυγά και τα πασχάλια. Μας έμεινε μόνο το Άγιο Πάσχα και τα αυγά του.
…και κατά πόσο είμαστε Βυζαντινοί;
Βασιλικός: Βυζαντινοί είμαστε κυρίως ως προς το μουσικό μέλος. Η λειτουργία στην εκκλησία είναι άκρως ποιητικό και δραματουργικό δρώμενο. Είμαστε οι Νεοέλληνες μια ετερόκλητη φυλή που ψάχνει να βρει τον εαυτό της. Και δεν τον βρίσκει. Για να βρεθεί το κέντρο, πρέπει πρώτα να υπάρχει. Και τέτοιο κέντρο, όπως η Τορά στους Ιουδαίους, σε μας είναι ανύπαρκτο. Το δωδεκάθεο σήμαινε απόλυτη ελευθερία, αλλά με τον όρο της θείας δίκης και ύβρεως και τιμωρίας του παρανομούντος. Από τη στιγμή που το Δωδεκάθεο έγινε μονοθεϊσμός, κληρονομήσαμε όλα τα μειονεκτήματα του τελευταίου και χάσαμε τα προτερήματα του πρώτου. Οπότε ας μη το ψάχνουμε. Πορευόμαστε ιδιωτικώς μεγαλουργούντες και δημοσίως αμαρτάνοντες.
Τι πιστεύετε ότι χάσαμε σαν Έλληνες από το γεγονός ότι δεν μετείχαμε σε μια από τις σημαντικότερες περιόδους της πολιτιστική ιστορίας της Ευρώπης, την Αναγέννηση;
Βασιλικός: Χάσαμε τα πάντα. Αλλά κερδίσαμε τη μιζέρια μας.
Ξεπεράσαμε την μιμητική και άγονη σχέση μας με την παράδοση;
Βασιλικός: Ευτυχώς όχι παντελώς. Διότι όσο μιμητική και άγονη κι αν είναι, πλεονεκτεί σε σχέση με την μιμητική και άγονη σχέση μας με τα εισαγόμενα ξένα πρότυπα. Εξακολουθούν ακόμα σε διαφορετικά σημεία της ελληνικής επικράτειας να επιμένουν μερικοί στην παράδοση, όχι σαν μια αναβίωση ξεπερασμένων ηθών και εθίμων, αλλά σαν κάτι που εκφράζει το βαθύτερο DNA τους. Το γεγονός ότι το τσίπουρο ή τσικουδιά, ή ρακί, ή ούζο επικράτησε τελικά του αγγλοσαξονικού ουίσκι κάτι λέει για όλα αυτά, όπως και το περίφημο: «για την Ελλάδα, βρε γαμώτο»
Ήταν τελικά λάθος που δεν γίνατε δικηγόρος όπως ίσως να το ήθελαν οι γονείς σας;
Βασιλικός: Διόλου λάθος. Ως δικηγόρος θα αγόρευα σε «άπονες εξουσίες», τα δικαστήρια. Ως συγγραφέας που έγινα γράφω για «πονετικές υπάρξεις» και τα γραπτά μένουν.
Γιατί στα αλήθεια γράφει ένας άνθρωπος; Πιστεύετε ότι μέσα από τα έργα σας θα αντηχεί η φωνή σας και ότι θα πάλετε κάθε φορά ένα διαφορετικό μέρος του εαυτού σας στο μυαλό των αναγνωστών σας;
Βασιλικός: Ένας άνθρωπος που γράφει θέλει να συμπληρώσει μια έλλειψη. Τώρα ποια μπορεί να είναι αυτή, ποικίλλει νομίζω κατά περίπτωση. Το καθένα από τα 120 βιβλία που ως τώρα έχω συνολικά εκδώσει, απηχεί σε μια ιδιαίτερη ευαισθησία του κάθε αναγνώστη. Άλλοι λόγου χάρη προτιμούν τα πρώτα μου βιβλία, τα συμβολικά, άλλοι τα στρατευμένα. Άλλοι την ωριμότερη περίοδο μου. Έχω τόσες εκδοχές, όσες και τα θέματα που κατά καιρούς με απασχόλησαν.
Τελικά εκείνο που προσπάθησα και νομίζω ότι το πέτυχα είναι να φτιάξω μια τοιχογραφία à la maniére de των μεγάλων Μεξικανών ζωγράφων, της πενηνταετίας 1950-2000. Άσχετα αν είναι καλά ή κακά τα έργα αυτά. O χρόνος είναι πανδαμάτωρ και παντοκράτωρ και των πάντων κριτής.
Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με την τηλεόραση;
Βασιλικός: Η τηλεόραση μαζί με την φωτογραφία και τον κινηματογράφο έφερε στη λογοτεχνία τις νέες δυνατότητες της τεχνολογίας. Εγώ ως νεοσσός συγγραφέας της δεκαετία του ’50, ένιωσα τον νέο τρόπο αφήγησης ή καταγραφής της πραγματικότητας δια της εικόνας και θέλησα να πειραματιστώ και με αυτό. Διχάστηκα, πολέμησα τις δυο εκδοχές του εαυτού μου. Τελικά προτίμησα τη γραφή, διότι είναι λιγότερο πολυέξοδη και πιο προσωπική. Αλλά υπηρέτησα το μέσο της τηλεόρασης και ως Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής της, υπεύθυνος για το πρόγραμμα τα χρόνια 1981-1984. Από το 1994 έχω μια εβδομαδιαία εκπομπή για το βιβλίο „Άξιον Εστί“ όπου παρουσιάζω νέους και παλαιότερους συγγραφείς από την μικρή οθόνη για 55 λεπτά.
Προτού μερικά χρόνια επαναστάτησαν μερικά από τα λαϊκά είδωλα μουσικής της χώρας μας εναντίων του Βιβλίου σας «Υπάρχω». Αποβλέπατε τελικά στην απομυθοποίηση ενός μύθου; Δεν γνωρίζατε από την πολύχρονη εμπειρία σας ότι εμείς οι Έλληνες αγαπάμε το παραμύθι;
Βασιλικός: Όσο γι’ αυτό, μόνο την απομυθοποίηση δεν επεδίωξα του φίλου μου του Στέλιου. Αντίθετα θέλησα να βάλω τα πράγματα στη θέση τους, σε ότι παραπληροφόρηση κυκλοφορούσε εις βάρος του.
Εάν είχατε ακόμα μια ζωή θα ξανακάνατε τα ίδια λάθη;
Βασιλικός: Χωρίς να είμαι Πάπας για να έχω το αλάθητο, έπραξα αυτό που πίστευα σωστό, κάθε στιγμή του βίου μου. Je ne regrette rien, όπως τραγουδά και η Edith Piaf. Δεν μετανιώνω για τίποτε και εξακολουθώ να είμαι αριστερός, όσο και εάν αυτό πρέπει να ξαναεφευρεθεί στις μέρες μας, για το τι σημαίνει.
Κύριε Βασιλικέ, σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο που μας διαθέσατε
Βασιλικός: Και εγώ σας ευχαριστώ
■ Τη συνέντευξη έλαβε ο Κύρο Πόντε το Μάρτιο του 2008
© Die Web-Seiten von kyro-ponte.de, ihre Struktur und sämtliche darin enthaltenen Funktionalitäten, Informationen, Daten, Texte, Bild- und Tonmaterialien sowie alle zur Funktionalität dieser Web-Seiten eingesetzten Komponenten unterliegen dem gesetzlich geschützten Urheberrecht von greek-book.de. Der Nutzer darf die Inhalte nur im Rahmen der angebotenen Funktionalitäten der Web-Seiten für seinen persönlichen Gebrauch nutzen und erwirbt im Übrigen keinerlei Rechte an den Inhalten. Die Reproduktion oder Modifikation von Texten ganz oder teilweise ist ohne schriftliche Genehmigung von greek-book.de untersagt. Unter dieses Verbot fällt insbesondere die gewerbliche Vervielfältigung per Kopie, die Aufnahme in elektronische Datenbanken und die Vervielfältigung auf CD-Rom.